EWANGELIA ŁUKASZA - SPOTKANIE DWUDZIESTE TRZECIE

Łukasza 19,1-48

CELNIK ZACHEUSZ

Łk 19,1-10

1.       Gdzie ma miejsce opisywane wydarzenie? Co wiemy o mieście[1]?  

2.      Czego z tekstu dowiadujemy się o Zacheuszu[2]?

3.      W jaki sposób Jezus zwrócił się do Zacheusza? Jak wspomniany zareagował na propozycję Jezusa? Jak zaistniałą sytuację komentowali obserwatorzy?

4.      Co skłoniło Zacheusza do rozdania połowy swojego majątku i zwrócenia czterokrotnej kwoty każdemu, kogo oszukał?

5.      Jak ta historia oddaje istotę misji Pana Jezusa?

PRZYPOWIEŚĆ O MINACH

Łk 19,11-27

1.       Jaki jest kontekst tej przypowieści? Czego świadomość ma Jezus i na co chciałby przygotować swoich uczniów?

2.      Czym są „miny”? Kto jest ich właścicielem? Komu zostają powierzone, na jak długo i w jakim celu?

3.      Jak „człowiek ze szlachetnego rodu” po objęciu królowania rozlicza swoje sługi? Co czyni ze swoimi wrogami?

4.      Jaką prawdę przekazuje przypowieść? Czego nas uczy?

W DRODZE DO I W JEROZOLIMIE

Łk 19,28-44

1.       Jak triumfalny wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy koresponduje ze zwyczajem triumfalnych wjazdów władców starożytnego świata[3]?

2.      Czego tłumy oczekiwały od Jezusa? Co budziło niepokój faryzeuszów?

3.      Dlaczego Jezus płakał nad Jerozolimą[4]?

4.      Jaki obraz Jezus zastał w Świątyni? Jak zareagował?

5.      Co wydarzył się po wyrzuceniu sprzedawców ze Świątyni? Jaka była reakcja ludzi w Jerozolimie?

---

[1] Jerycho w czasach NT leżało 3 km w odległości od miejsca, w którym znajdowało się starotestamentowe Jerycho i było oddalone 25 km od Jerozolimy. Było jednym z najzamożniejszych miast Palestyny, położonym w żyznej części Judei. Było głównym centrum handlu na szlaku między Egiptem, Palestyną, Arabią oraz Syrią. Szczyciło się pałacem Heroda. Nakładane cła w Jerycho były prawdopodobnie wysokie.

[2] Zacheusz był przełożonym nad celnikami, czyli lokował się wysoko na szczeblach władzy Jerycha (wiele znaczył w rzymskich władzach). Określenie „niskiego wzrostu” sugeruje, że, według standardów obowiązujących w świecie śródziemnomorskim, mierzył poniżej 1,5 m wzrostu.

[3] W czasach rzymskich cesarzy koronowano z wielką pompą i uroczyście. Podczas wielkiego pochodu z rzymskiego Forum cesarz dosiadał wspaniałego rumaka. W Rzymie znane były triumfalne wjazdy władców i wodzów. Rozróżniano dwa rodzaje triumfów: triumphus curulis (tzw. wielki triumf), podczas którego triumfator jechał na rydwanie, i ovatio, gdy wódz jechał konno. Triumf trwał trzy dni. Uroczysty pochód podążał ustaloną wcześniej trasą. Na początku szli dostojnicy państwowi, następnie muzykanci. Wszyscy przybrani byli w wieńce. W dalszej kolejności niesiono zdobycze i wyobrażenia zdobytych krajów w formie obrazów lub wież oraz malowidła niektórych wydarzeń bitewnych. Niesiono wieńce dla wodza.

[4] Tradycja lamentacji była czymś znanym w Izraelu (zob. Jr 6,26; 8,18-9,3; Lm 1,1-4).

EWANGELIA ŁUKASZA - SPOTKANIE DWUDZIESTE DRUGIE

Łukasza 18,1-43

DWIE PRZYPOWIEŚCI – W DRODZE DO JEROZOLIMY

Łk 18,1-14

1.       Jaki jest kontekst przypowieści o wdowie i niesprawiedliwym sędzi[1]?

2.      Kim jest sędzia w przypowieści Jezusa? Co o nim wiemy? Kim byli podobni mu sędziowie w czasach Jezusa[2]?

3.      Jakie miejsce w społeczeństwie, w czasach Jezusa, miały wdowy[3]?

4.      Jak rozumieć sowa sędziego o wdowie: „by w końcu nie przyszła i nie uderzyła mnie w twarz[4]”?

5.      Czy przypowieść o sędzim i wdowie jest przypowieścią porównania czy kontrastu[5]?

6.      Kiedy najtrudniej zachować wiarę?

7.      Czego o modlitwie uczy przypowieść o faryzeuszu i celniku? Dlaczego Jezus użył przykładu tych dwóch grup ludzi[6]?

8.     W jaki sposób faryzeusz siebie „wywyższał”, a w jaki sposób celnik siebie „pomniejszał”?

DZIECI

Łk 18,15-17

1.       Co takiego mają w sobie małe dzieci, co Jezus chciałby widzieć w swoich uczniach[7]?

BOGATY, LECZ SMUTNY. WSZYSTKO DLA JEZUSA

Łk 18,18-30

1.       Jakie przekonania wobec życia wiecznego zdradza dostojnik[8] (urzędnik)?

2.      Które przykazania Dekalogu wylicza Pan Jezus?

3.      Co jest kluczem – najważniejszą kwestią akcentowaną przez Jezusa w rozmowie z dostojnikiem?

4.      Czy bogactwo jest dobre?

5.      Jak rozumieć przykład o wielbłądzie i uchu igielnym[9]?

6.      Czy życie chrześcijańskie jest stratą, czy zyskiem?

KU JEROZOLIMIE

Łk 18,31-34

1.       Zapowiedź jakich wydarzeń przekazuje uczniom Jezus? Dlaczego nie rozumieją?

NIEWIDOMY POD JERYCHEM

Łk 18,35-43

1.      Zlokalizuj na mapie ziemi Izraela w czasach NT Jerycho.

2.     Jak niewidomy żebrak zareagował na wieść o przechodzącym Jezusie? Jak zachowywali się ludzie wokół? Jakim tytułem określa Pana Jezusa ślepiec?

3.     Co zrobił Pan Jezus?

4.     Jakie są dowody w tekście na wiarę[10] niewidomego? („Twoja wiara uzdrowiła cię”)

---

[1] Kontekstem są słowa Jezusa mówiące o Jego powtórnym przyjściu (Łk 17,22-37).

[2] Sędziów ustanawiały okupacyjne rzymskie władze, aby utrzymywali oni pokój w mniejszych miejscowościach. Często byli skorumpowani, przyjmowali łapówki i starali się o pozycje polityczne.

[3] Wdowy znajdowały się na marginesie życia społecznego. Ponieważ nie miały nic do stracenia, mogły pozwolić sobie na uporczywe prośby. Mogły dzień po dniu wołać o sprawiedliwość. W ten sposób pokazywały też Izraelowi, że zwycięstwo nie zależało od mocy monarchy, ale od wytrwałości tych zmarginalizowanych. Bóg na kartach Biblii nieustannie upomina się o pomoc dla wdów: Wj 22,22-24; Pwt 10,18; 24,17; Hi 24,3.21; Iz 1,17; 10,2; Jer 22,3; Dz 6,1; 9,41; 1 Tm 5,13-15; Jk 1,27.

[4] Określenie „uderzyć w twarz” zostało użyte w sposób przenośny – jako „zawstydzić”.

[5] Jezus komunikuje uczniom, że skoro niesprawiedliwy sędzia zdobył się na reakcję, to o ileż bardziej Bóg – kochający Ojciec spełni prośby „wybranych”. Modlitwa nie polega na „zadręczaniu” Boga, gdyż On chce, abyśmy przynosili Mu nasze prośby. Czasami odpowiedź na modlitwę jest odsunięta w czasie.

[6] Faryzeusze uchodzili za najbardziej pobożnych ludzi, a celnicy byli najbardziej pogardzani i uznawani często za zdrajców.

[7] Dzieci w czasach Jezusa nie miały żadnej pozycji społecznej. Jeżeli miały coś przyjąć, to nie w oparciu o swoje prawa osobiste, ale wyłącznie jako dar. Królestwo Boże jest darem, a nie prawem; jest dawane z łaski, a nie za zasługi. Dzieci są wzorem dla obywateli Królestwa ponieważ: (1) są pokorne, (2) nie pragną rangi czy też pozycji, (3) same przyznają, że potrzebują pomocy.

[8] Określenie „dostojnik” wskazuje, że mógł to być przełożony synagogi, czy też członek Sanhedrynu. W pytaniu: „Co mam zrobić”? – akcent położony jest na uczynki – czyli zdobywanie Królestwa Bożego za pomocą własnej aktywności religijnej lub wysiłków moralnych – jest typowy dla faryzejskiego pojmowania religii i wyraźnie różni się od Jezusowej nauki o przyjmowaniu Królestwa jako daru, który otrzymuje się dzięki otwarciu na Boga

[9] Łukasz wykorzystuje specjalistyczne słowo oznaczające igłę chirurgiczną (nie używanego przez Mateusza i Marka).

[10] Niewidomy używa tytułu mesjańskiego zwracając się do Jezusa, był nieustępliwy wobec opozycji („tym głośniej krzyczał”), wyraził swą prośbę akcentując osobisty stosunek do Jezusa (Marek w swojej Ewangelii zanotował takie określenie proszącego: Rabbuni – „Mój Mistrzu”)

IZRAEL - podróż do źródeł dźwięku

EWANGELIA ŁUKASZA - SPOTKANIE DWUDZIESTE PIERWSZE

Łukasza 17,1-37

MOWA DO UCZNIÓW

Łk 17,1-10

1.       Mając na uwadze kontekst słów Jezusa, co można wnioskować o relacjach pomiędzy uczniami?

2.      Co oznacza słowo „zgorszenia[1]”, którego używa Jezus? Co to znaczy „zgorszyć kogoś[2]”?

3.      Czy życie i działania chrześcijanina jest jego prywatną sprawą?

4.      Dlaczego ilustracja, której użył Jezus („Lepiej, aby mu zawieszono kamień młyński na szyi i wrzucono do morza”) mogła uczniów napawać szczególnym przerażeniem[3]?

5.      Jakie zalecenia odnośnie relacji międzyludzkich przekazuje uczniom Jezus (w. 3-4)?

6.      Jakiej wiary Pan Jezus oczekuje od uczniów? Czym są uczynki wiary? Czy zaliczamy do niech przesadzanie drzew morwowych słowem?

7.      Jak rozumieć pouczenie (w. 7-10) w kontekście wcześniejszej mowy Jezusa do uczniów[4]?

DZIESIĘCIU TRĘDOWATYCH

Łk 17,11-19

1.       Jak zachowanie trędowatych koresponduje z przepisami Prawa Mojżeszowego[5]?

2.      W jaki sposób dokonało się ich uzdrowienie? Co wyróżniało Samarytanina spośród tej grupy?

3.      Jaka była dominująca koncepcja[6] Królestwa Bożego wśród Żydów w czasach Jezusa?

4.      Co to znaczy, że „Królestwo Boga jest w was[7]”?

DZIEŃ SYNA CZŁOWIECZEGO

Łk 17,20-37

1.       Co przemawia za eschatologiczną[8] wymową tego fragmentu?

2.      Co o powtórnym przyjściu Jezusa komunikują słowa w w.23-24?

3.      Jakie ostrzeżenia zawarte są w słowach Jezusa?

4.      Pod jakim względem te dni będą przypominać czasy Noego i Lota? Co niewłaściwego  jest w sposobie życia opisanym w wersetach 27-28?

5.      Werset 37. to popularne wówczas przysłowie[9]. Co Jezus chce przez nie powiedzieć?

---

[1] Greckie słowo σκάνδαλον („skandalon”) oznacza „kamień potknięcia”. Była to przeszkoda, o którą się ludzie potykali.  

[2] Zgorszenie oznacza doprowadzenie do zepsucia życia drugiego człowieka poprzez stworzenie mu możliwości do grzechu bądź do pozornego usprawiedliwienia grzechu. „Zgorszenie po grecku znaczy: przeszkoda, upadek, zranienie stopy. Gorszycielem jest ten, kto niedobrym słowem lub czynem daje bratu powód do upadku” (Raban Maur).

[3] Ten rodzaj kary był przez Żydów uznany za szczególnie odrażający i był stosowany wobec pogan. Ów wyrok zwany katapontismos praktykowany był przez Rzymian, co poświadczają historycy Swetoniusz i Józef Flawiusz. Mieszkańcy Palestyny bali się utonięcia, ponieważ osoba tak była pozbawiona pochówku. Ciało topielca pochłaniały głębiny, a bliscy nie mogli uczestniczyć w pogrzebie.

[4] Wymagania wersetów 1-6 są duże (wymagają dyscypliny), ale ich wypełnienie jest obowiązkiem – my jesteśmy Bogu winni takie postępowanie.

[5] Zob. Kpł 13,45-46; 14,1-32.

[6] Królestwo miało być: (1) militarystyczne – Mesjasz miał zniszczyć wszystkich wrogów Izraela (w tym rzymskie władze okupacyjne) za pomocą siły wojskowej; (2) pełne bogactw – każdy obywatel Izraela miał otrzymać niezwykłe, nawet boskie bogactwa; (3) widoczne – miało być ogłoszone w fantastyczny, głośny i efektowny sposób, żeby wszyscy mogli to zobaczyć i przyłączyć się do świętowania.

[7] Możliwe tłumaczenie to „w waszym zasięgu”, „pośród was”. Być może odpowiedź Jezusa jest wskazaniem na Niego samego: „Oto stoję pomiędzy wami. Jestem. Przyjdźcie do Mnie, by zakosztować mocy i chwały Królestwa”.

[8] Eschatologia – dział teologii chrześcijańskiej traktujący o tzw. rzeczach ostatecznych człowieka, jak i świata (śmierci, końcu świata).

[9] Przysłowie oznacza ścisły związek między jakimiś dwoma wydarzeniami. Przysłowie wskazuje też na pewność i gwałtowność spełnienia się tego co zapowiadane.

EWANGELIA ŁUKASZA - SPOTKANIE DWUDZIESTE

Łukasza 16,1-31

OBROTNY (NIEUCZCIWY) ZARZĄDCA

Łk 16,1-13

1.      Do kogo skierowana jest przypowieść „O obrotnym zarządcy[1]”?

2.      Jakie elementy historyczno-kulturowe zawiera? Czy jej treść odzwierciedla dzisiejsze realia?

3.      Jaki jest problem zarządcy? Przed jakim dylematem staje? Co postanawia[2]?

4.      Za co został pochwalony przez swojego pana – „bogatego człowieka”?

5.      Jakie są możliwe interpretacje przypowieści[3]?

6.      W jaki sposób Jezus puentuje swoją opowieść?

7.      Czym jest „wierność w najdrobniejszym”?

8.      Dlaczego nie można służyć „Bogu i mamonie[4]”?

UWAGI (WSKAZANIA) JEZUSA

Łk 16,14-18

1.      Jakie cechy faryzeuszów podaje Ewangelista?

2.      Jakie są rezultaty[5] miłości do pieniędzy, która jest cechą faryzeuszów?

3.      Co kryje się w określeniu „Prawo i Prorocy[6]”?

ŁAZARZ I BOGACZ

Łk 16,19-31

1.      Porównaj życie Łazarza i bogacza – to ziemskie i po śmierci.

2.      Dlaczego Abraham odrzucił prośbę bogacza, by Łazarz poszedł i ostrzegł jego pięciu braci? Czego nauczał Mojżesz i prorocy o ubogich?

3.      Czy wejście do nieba jest uzależnione od naszego życia tu, na ziemi?

---

[1] Słowo zarządca (gr. oikonomos – od tego pochodzi termin ekonomia) etymologicznie pochodzi od słowa oikos, czyli dom. Dosłownie tytuł należy tłumaczyć: zarządca domu. Wielu zamożnych właścicieli ziemskich miało zarządców, którzy pełnili pieczę nad ich majątkiem. Zadaniem zarządcy było nie tylko pomnażanie majątku, ale również troska o organizację pracy i podział obowiązków, o wyżywienie i zaopatrzenie podległych mu pracowników, głównie niewolników (por. Łk 12,42). Mogli to być niewolnicy (tak prawdopodobnie było z rządcą z tej przypowieści – zob. Łk 16,3-4) lub ludzie wolni. Trwonienie majątku należącego do kogoś innego uważano za czyn karygodny (zob. Łk 15,13).

[2] Redukcja długów (umarzanie) było praktykowane w Izraelu. Dłużnicy nie wiedzieli, że zarządca już nie pracuje dla właściciela majątku, więc prawdopodobnie byli mu wdzięczni za troskę o ich los. Wielkoduszność właściciela rozeszłaby się po okolicy. Według obliczeń długi zmniejszono o odpowiednio 73.000 denarów na oliwie i 50.000 denarów na pszenicy. Z kolei Craig Keener obliczył, że 100 batów oliwy to plony z około 150 drzew oliwnych warte 1.000 denarów, a 100 korców zboża to plon z około 100 akrów ziemi uprawnej, wart ok. 2.500 denarów. Z tych rachunków wynika ważny wniosek: w grę wchodziły duże stawki, zatem dłużnicy bogatego człowieka musieli być ludźmi bardzo bogatymi, a co za tym idzie – z pewnością mieli własne domostwa i swoich zarządców.

[3] Ciekawą interpretacją przypowieści (czyni tak np. Michał Wilk – portal Orygenes +) jest wskazanie, że pod postacią „nieuczciwego zarządcy” kryje się sam Pan Jezus Chrystus. Niektórzy egzegeci zwracają uwagę na fakt, że – zmieniając kwotę długu – rządca mógł potrącić kwotę nie z dochodu, który należny był panu domu, lecz z części, która należała się jemu jako – powiedzielibyśmy dzisiaj – premia za gospodarowanie majątkiem. Innymi słowy to on sam byłby stratny, gdyż ze swoich dochodów spłaciłby panu brakującą część.

Jeżeli tak patrzymy na przypowieść, osoba nieuczciwego zarządcy przypomina Jezusa Chrystusa, o jakim pisał w swoich listach święty Paweł.

§  Bóg Ojciec jest panem domu. Jezus Chrystus jest zarządcą.

§  Człowiek jest dłużnikiem Boga. Zaciągnięty dług jest tak duży, że jego spłata nie jest możliwa. Technicznym słowem, które reguluje relacje między osobami jest sprawiedliwość – dopóki człowiek nie odda Bogu długu, nie jest wobec niego sprawiedliwy.

§  Zarządca zmienia zapiski długu, biorąc na siebie obowiązek jego spłaty. Dzięki temu pan otrzymuje wszystko to, do czego zobowiązywała zasada sprawiedliwości, z drugiej strony człowiek nie jest już jego dłużnikiem (jest usprawiedliwiony).

§  Zarządca jest nieuczciwy nie tym sensie, że zmieniłby czy pomniejszył należną kwotę długu, lecz w tym sensie, że spłacający dług nie jest tym, który dług zaciągnął.

Inna interpretacja jest taka, że Jezus nie wychwala samego czynu (nieuczciwości, rozrzutności, lenistwa czy dumy), ale pochwala umiejętność wykorzystania teraźniejszej (przemijającej) władzy i zasobów do przygotowania się na to, co nadejdzie. My powinniśmy robić to samo. Musimy wykorzystać naszą władzę, zasoby i umiejętności, by przygotować się na wieczność. Mamy inwestować w to, co wieczne. Zdobywamy naszych przyjaciół (a konkretnie Boga), którzy mogą nam pomóc, gdy jesteśmy bezradni. Ewangelizujemy zgubionych, wykorzystując wszelkie zasoby i umiejętności, jakie mamy, żeby ich przygotować na wieczność.

[4] Słowo „mamona” jest aramejskim wyrazem oznaczającym pieniądze, dobrobyt  lub majętność.

[5] Po pierwsze: bardziej cenią rzeczy, których Bóg nienawidzi, po drugie: starają się przemocą wedrzeć do Królestwa Bożego, po trzecie: odkładają na bok Słowo Boże, zwłaszcza gdy wchodzi ono w konflikt z ich interesami finansowymi, po czwarte: rozwodzą się ze swymi żonami.

[6] Tym określeniem Żydzi nazywali Biblię. Żydowska Biblia (choć nie było tak jeszcze w czasach Jezusa) składa się z 24 ksiąg nazywanych Tanach. Przyjmuje się, że żydowski kanon ustalony i przyjęty został ok. 100 roku n.e.

Kanon Biblii hebrajskiej stanowią 24 księgi:

Prawo – Tora (Pięcioksiąg Mojżesza): 1. Księga Rodzaju; 2. Księga Wyjścia; 3. Księga Kapłańska; 4. Księga Liczb; 5. Księga Powtórzonego Prawa

Prorocy – Newiim. Prorocy Dawniejsi: 6. Księga Jozuego; 7. Księga Sędziów; 8. Księgi Samuela (1 i 2); 9. Księgi Królów (1 i 2). Prorocy Późniejsi: 10. Księga Izajasza; 11. Księga Jeremiasza; 12. Księga Ezechiela; 13. Dwunastu Proroków Mniejszych (Księga Ozeasza, Księga Joela, Księga Amosa, Księga Abdiasza, Księga Jonasza, Księga Micheasza, Księga Nahuma, Księga Habakuka, Księga Sofoniasza, Księga Aggeusza, Księga Zachariasza, Księga Malachiasza)

Pisma – Ketuwim: 14. Księga Psalmów; 15. Księga Przysłów; 16. Księga Hioba; 17. Pieśń nad pieśniami; 18. Księga Rut; 19. Lamentacje Jeremiasza; 20. Księga Koheleta; 21. Księga Estery; 22. Księga Daniela; 23. Księgi Ezdrasza i Nehemiasza; 24. Księgi Kronik (1 i 2)

Ponieważ w skład Tanach wchodzą 24 księgi, stąd bywa ona także w języku hebrajskim nazywana Esrim we-Arba (Dwadzieścia Cztery). Księgi od Pieśni nad pieśniami do Księgi Estery stanowią hamesz megilot, czyli „pięć zwojów”, które odczytywane są podczas ważniejszych świąt żydowskich.