LIST DO FILEMONA

Kontekst kulturowy. Panowie i niewolnicy

Paweł pisał do ludzi osadzonych w rzymskiej i greckiej kulturze, gdzie niewolnictwo stanowiło ważny element życia społecznego, a stosunek ludzi wolnych do niewolników był nacechowany wyższością i nieskrywaną pogardą. Dialog pomiędzy dwoma niewolnikami niejakiego Kochanydesa, z komedii Plauta[1] „Osły”, oddaje istotę tej postawy:

LEW (Leonida): Ach witaj, materiale ćwiczebny dla kija.

PACHNIDŁO (Libanus): I ty, więzienny kapo, jak ci dzień dziś mija?

LEW: Użytkowniku kajdan!

PACHNIDŁO: Grzbiecie pożądany dla bata i rózgi.

LEW: Gdyś jest skrępowany, jak myślisz, ile ważysz?

PACHNIDŁO: A skąd mogę wiedzieć, ile, wstydząc się, ważę?

LEW: Ja to wiem, bo ciebie osobiście zważyłem: gdy wisisz za nogi skrępowany powrozem, głową do podłogi, masz dokładnie sto funtów.

PACHNIDŁO: A gdzie są dowody?

LEW: Dam ci dowód i podam obliczeń metody: gdy ręce ci skrępują kajdany, a sznury z ciężarem stufuntowym przez belkę u góry przerzucone już wciągną twe ciało za nogi, to szalki u twej wagi są równe. Mój drogi, ważysz dokładnie tyle co… łotr, oberwaniec.

Arystoteles twierdził, że „trzy okoliczności wchodzą w grę w życiu niewolników: praca, kara i pożywienie” (za: W. Roszkowski, Świat Chrystusa, str. 248.).

Pytania

1.    Czym różni się ten tekst od pozostałych listów Pawła, jakie znalazły się w kanonie NT? Co jest szczególnym wyróżnikiem tego listu?

2.    Jakie imiona[2] pojawiają się w tekście? Co wiemy o tych postaciach z pozostałych tekstów Nowego Testamentu?

3.    Jaki jest główny problem poruszany przez Pawła w liście? Jaka więź łączyła Pawła z Filemonem? Czego dowiadujemy się o relacji Pawła z Onezymem?

4.    Z czego wynika dziękczynienie, jakie Paweł zanosi do Boga (w.4)? Czy wdzięczność jest sposobem w jaki kształtują się Twoje relacje z innymi?

5.    Czy Paweł próbuje pozyskać przychylność adresata listu przywołując jego dobre czyny? Czy mamy do czynienia z interesownym pochlebstwem (w.4.7)?

6.    Jaką rolę w pocieszeniu i radości odgrywa Pan Bóg, a jaką inni ludzie (bracia i siostry w Chrystusie)?

7.    Zwróć uwagę na grę słów (żart słowny) stosowany przez Pawła: „proszę, bo już taki jestem: mały (z gr. Paulos „mały”, „niski”, „lichy”), stary (Paweł może mieć ok. 60 lat), a teraz to jeszcze więzień Chrystusa Jezusa. Otóż proszę cię w sprawie mojego syna, którego jako Pomocnika, [to jest Onezyma (z gr. Onesimos znaczy po grecku „służący do wsparcia, pomocny, przydatny”)], zrodziłem uwięziony”.

8.    Co to znaczy, że Onezym został „zrodzony w więzach” przez Pawła?

9.    Jaka uniwersalna myśl kryje się w w. 11? Do kogo z wymienionych w liście osób (poza Onezymem) pasuje to stwierdzenie („Kiedyś bezużyteczny, a teraz bardzo użyteczny”)?

10. Jaką rolę Paweł przypisuje modlitwie (w.22)? Jak Ty postrzegasz modlitwę i swoje zaangażowanie w modlitwie?

Zastosowanie/ zadanie do wykonania

Czy jesteś zaangażowany na rzecz pojednania zwaśnionych osób? Pomyśl o takich osobach i zastanów się jak mógłbyś pomóc w pojednaniu (dla kogo mógłbyś okazać się „Pawłem” i przyśpieszyć pojednanie?).

---

[1] Titus Maccius Plautus (ur. ok. 250 p.n.e. w Sarsinie, zm. ok. 184 p.n.e.) – rzymski komediopisarz, jeden z najstarszych pisarzy rzymskich.

[2] Paweł – autor listu, Filemon – adresat listu, Apfia – przypuszczalnie żona Filemona, Archip – przypuszczalnie syn Filemona i Apfii (lub przyjaciel rodziny), można go utożsamiać z Archipem z Listu do Kolosan (Kol 4,17), Onezym – zbiegły od Filemona niewolnik, Epafras (rodowity Kolosańczyk, który założył Kościół w Kolosach, zob. Kol 4,12, Kol 1,7), Marek (zob. Dz 12,12.25; 13,5.13; 15,37; 2Tm 4,11), Arystarch (chrześcijanin z Macedonii – z Tesaloniki, towarzysz Pawła, zob. Dz 19,29; 27,2; Kol 4,10), Demas (zob. Kol 4,14; 2 Tm 4,10) i Łukasz (zob. Kol 4,14 – towarzysz Pawła od drugiej wyprawy misyjnej, aż do uwięzienia apostoła w Rzymie).